Ergonomie en opleiding: hoe zorg je voor een echte menselijke impact?

‘Musculoskeletale aandoeningen (MSA) en psychosociale aandoeningen zoals burn-out zijn de belangrijkste oorzaken van langdurige arbeidsongeschiktheid in België’, geeft Marie Koziol aan, preventieadviseur Ergonomie bij Cohezio en trainer bij băo academy. ‘Ze vertegenwoordigen 60 tot 70% van de oorzaken van ziekteverzuim en brengen zeer hoge kosten met zich mee voor bedrijven’.

Voor de ergonome houden MSA’s (rugpijn en pijn in de bovenste of onderste ledematen) en psychosociale risico’s verband met elkaar. ‘In de wetenschappelijke literatuur is het optreden van MSA zowel het resultaat van de werkomgeving (repetitieve handelingen), de genetische aanleg van het individu als van psychosociale aspecten (stress, gebrek aan erkenning en ondersteuning, conflicten, enz.)’.

Om het welzijn op het werk te bevorderen, begrijpen we dan ook het belang van risicopreventie op de werkvloer. Zeker nu in België, in zo goed als alle sectoren, het langdurig ziekteverzuim recordhoogtes kent. Als het gaat om risicopreventie in een bedrijf, is het essentieel om rekening te houden met de ergonomie.

De ergonomische aanpak kort uitgelegd

Ergonomie heeft tot doel het werk aan te passen aan de mens om het welzijn, de gezondheid en de veiligheid van werknemers te garanderen. ‘Het eerste aandachtspunt moet het verbeteren van de werkomgeving zijn, voor het welzijn van de medewerker. Nadien kunnen we via een opleiding medewerkers bewust maken van de best practices’, legt Marie uit. ‘De ergonomische aanpak maakt het mogelijk om de werkomstandigheden (arbeidsorganisatie, fysieke omgeving, arbeidsuitrusting, enz.) aan te passen aan de kenmerken van de werknemer, om zo de werknemer zijn beperkingen op te heffen of te beperken.’

Als onderdeel van een preventieve ergonomische aanpak is de risicoanalyse een essentiële stap. Daarbij observeert de ergonoom de werkomgeving en worden de werksituaties geanalyseerd om de risico’s voor de gezondheid en het welzijn van de werknemer te bepalen.

Opleiding is aan te raden als werknemers moeten worden ondersteund bij de verandering, om de juiste handelingen en de juiste houding aan te nemen.

Ergonomie: wat zegt de wet?

Vanaf mei 2024 vult een nieuw koninklijk besluit de Codex voor welzijn op het werk verder aan, die tot nog toe eerder beperkt aandacht had voor de preventie van musculo-skeletale aandoeningen (MSA). Voor het eerst zullen de begrippen ‘ergonomie op het werk’, ‘MSA’ of zelfs ‘preventieadviseur ergonomie’ wettelijk worden vastgelegd.

De werkgever moet vanaf nu een risicoanalyse ergonomie uitvoeren, door risicofactoren in kaart te brengen zoals het gebruik van kracht, repetitieve bewegingen, de duur en frequentie van de bewegingen of taken, enzovoort. De werkgever moet er ook over waken dat de werknemers en het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk een passende opleiding krijgen met betrekking tot de risico’s van MSA. Voor het manueel hanteren van lasten en beeldschermwerk is deze opleiding al verplicht.

Wij raden werkgevers aan de best practices van BeSWIC (FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg) te respecteren en minimaal twee halve dagen opleiding aan te bieden, gespreid over de tijd. Tijdens de eerste sessie zullen medewerkers bewust gemaakt en opgeleid worden in goede praktijken om zo de concepten en aanpak te integreren. De tweede sessie is een gelegenheid om te controleren of de informatie goed is geïntegreerd en om de praktische toepassingen te herhalen.

Goed nieuws voor de klanten van Cohezio en băo academy: onze ergonomie-opleidingen en diensten voldoen nu al aan de vernieuwde wetgeving!

De stappen van een ergonomisch plan

1. Analyse van de aanvraag

De preventieadviseur ergonomie gaat eerst in gesprek met de werkgever en/of de belanghebbenden om te begrijpen wat de uitdagingen en het doel zijn. Het is in dit stadium dat de aanvraag van het bedrijf kan worden geherformuleerd op een manier die beter aansluit bij de realiteit ter plaatse. ‘Door de aanvraag te analyseren, kunnen we de problematiek van een bedrijf, de actoren, de uitdagingen en de mogelijkheden voor transformatie binnen het bedrijf goed begrijpen’, legt Marie uit.

2. Pre-diagnose

De preventieadviseur ergonomie verzamelt de gegevens, analyseert deze en herformuleert de aanvraag op basis van concrete informatie, na goedkeuring door de werkgever.

3. Diagnose

Deze derde fase bestaat uit het analyseren van de arbeidsomstandigheden op de werkvloer, en dit in samenspraak met de medewerker. ‘Dit is een heel belangrijke stap voor de ergonoom, omdat het de werknemer zelf in staat stelt deel te nemen aan de ergonomische aanpak. Ergonomen zijn experts op het gebied van preventie en ergonomie, maar elke werknemer is een expert in zijn werkrealiteit. Dat is een belangrijk aspect om rekening mee te houden’, vertelt Marie.

4. Indienen van de diagnose en mede-ontwerp van oplossingen

Na de analyse van de gegevens stuurt de ergonoom zijn diagnose terug naar de werkgever en stelt hij een aantal aanbevelingen voor die in de werkomgeving kunnen worden geïmplementeerd. Deze aanbevelingen zijn bedoeld om de risico’s op MSA te verminderen, het welzijn van werknemers te verbeteren en, in bepaalde gevallen, de organisatie van het werk te verbeteren.

Afhankelijk van de werksituatie (bijvoorbeeld een beeldschermwerkplek) zal de ergonoom specifieke uitrusting aanbevelen: ergonomische bureaustoel, voetsteun, beeldschermverhoger, documenthouder, zit-sta-bureau, enz. De aanbevelingen kunnen ook betrekking hebben op de processen en de organisatie van het werk, zoals samenwerking tussen verschillende afdelingen, optimalisatie van de volgorde van taken, aanpassing van de werkuren, enz. De aanbevelingen van de ergonoom zijn afhankelijk van de bedrijfssector en de risicofactoren die zijn geïdentificeerd op de werkvloer.

5. Implementatie van oplossingen en opleiding

Nadat de ergonoom zijn oplossingen heeft aangereikt aan de werkgever om de werkplek te verbeteren, kan een opleiding voorgesteld worden voor de werknemers op basis van hun werkrealiteit. Het doel? Het welzijn op het werk verbeteren en het risicobewustzijn vergroten. Dit versterkt de effectiviteit van de ergonomische aanpak.

‘Naast technische of organisatorische preventiemaatregelen, zoals het aanpassen van werkhoogtes, te verplaatsen lasten of het type van handgreep op de last, is een opleiding op individueel niveau noodzakelijk’, benadrukt Marie. ‘Werknemers leren zo een goede houding aan te nemen of bepaalde handelingen correct uit te voeren om MSA te voorkomen.’

Opleiding in een efficiënte ergonomische aanpak

Voor maximale doeltreffendheid moet de opleiding op de eigenlijke werkplek van de werknemer plaatsvinden. Zo niet moet je een ​​werkplek in een opleidingscontext nabootsen. Maar de ergonoom waarschuwt: ‘Als we medewerkers te theoretisch opleiden of als de gegeven voorbeelden niet aansluiten bij de werksituatie van de medewerker, zullen ze de informatie niet onthouden. De medewerker moet de aanbevelingen in zijn werkrealiteit kunnen toepassen, zodat het doel van de opleiding wordt bereikt.’

Voorbeeld 1: Zittend werk achter een computerscherm in de tertiaire sector

Als de medewerker pijn heeft of de eerste tekenen van musculoskeletale aandoeningen vertoont, moet in eerste instantie de werkplek zelf in kaart worden gebracht. Is alles juist afgesteld? Zijn het scherm en de muis correct gepositioneerd? Pauzeert men regelmatig? Hoe zit het met de oogvermoeidheid? Naast het optimaliseren van de werkplek zelf, is het van essentieel belang om de werknemer te sensibiliseren. Voor een werkplek met beeldscherm is de werknemer in zekere mate afhankelijk van de apparatuur die zijn werkgever ter beschikking stelt. Maar door een gerichte opleiding kan hij toch zelf actief zijn werkplek beheren.

Voorbeeld 2: Ergonomische aanpak en opleiding in de kinderopvang

Elke ergonomieopleiding wordt aangepast aan de specifieke behoeften van een sector, een bedrijf en de arbeidsomstandigheden van werknemers. Tussen kinderdagverblijven kunnen er grote verschillen bestaan ​​wat betreft de fysieke, organisatorische en omgevingsdimensies van het werk. De indeling of inrichting van het gebouw kan bepalend zijn voor de wijze waarop de activiteiten worden georganiseerd. Dit vereist dat de opleidingen op maat worden aangepast.

Laten we het voorbeeld nemen van een luiertafel. De opstelling van de tafel bepaalt hoe je een peuter verschoont. Daarnaast zal het werk ook beïnvloed worden door de lengte van de kinderopvangmedewerkers (groot of klein). Met al deze elementen moet rekening worden gehouden. Als de tafel te hoog is, zul je eerst de werkomgeving moeten aanpassen voordat je aan het personeel uitlegt wat de juiste handelingen zijn om blessures te voorkomen.

Opleidingen in ergonomie: băo academy staat je bij

Samen met onze partner Cohezio ondersteunen we organisaties in alle stadia van de ergonomische aanpak, vanaf de initiële aanvraag van de werkgever tot de opleiding van de medewerkers.

Wat is jouw situatie?

• Wil jouw organisatie starten met een ergonomische aanpak?
  Neem contact op met de ergonoom van jouw externe preventiedienst. Neem bij Cohezio contact op met de Technisch Manager in jouw regio of de FOS: fos@cohezio.be
• Heeft jouw organisatie al ergonomische oplossingen geïmplementeerd en wil ze deze aanpak voortzetten via opleiding van haar medewerkers?
  Băo academy biedt opleidingen op maat om het welzijn van je medewerkers op het werk te verbeteren. Rugcoach, ergonomie bij beeldschermwerk, preventie van MSA, hanteren van lasten… Neem contact met ons op om je behoeften te bespreken: info@baoacademy.be of 02 289 68 25.

Ontdek onze opleidingen in ergonomie